Ukrayna'daki Urum Türkleri ve Folkloru

Doç. Dr. Hülya KASAPOĞLU ÇENGEL

      Bugün Türk asıllı Urum halkının büyük çoğunluğu, Ukrayna’nın Donetsk eyaletine bağlı 29 köyde yaşamaktadır. Kırım’dan çıkarılan Urum Türkleri, Kırım’ı asla unutmamışlar; hatta, bazıları ölümü göze alarak memleketini terk etmemiştir. Kırım’dan göçenler ise yeni yerleşim yerlerine eski köylerinin adını vermişlerdir. İki bölgedeki bazı yerleşim yerlerinin aynı adı taşıması bu yüzdendir.

       Urum Türkçesi, diğer Kıpçak Türk yazı dilleriyle ve Türkiye Türkçesiyle ortak pek çok atasözü ve deyime sahiptir: 
Anasın kör, xızın al “Anasına bak kızını al” (Kermençik),
Avuzu bar, tili yox “Ağzı var dili yok” (Kermençik), 
Em suçlu em küçlü “Hem suçlu hem güçlü” (Manguş), 
Senden t’elecegi Allaxtan t’esin “Senden gelen Allah’tan gelsin” (Manguş), 
Alma piş, avuzma tüş “Armut piş, ağzıma düş” (Manguş) vb. 

      Bu örneklerde sadece dine dayalı terminoloji farklılığı görülür: 
Xızdan papaz bolmaz. “Kızdan papaz olmaz.” 
Pitti bizim paskalamız. ‘Bizim paskalyamız bitti.”

http://millifolklor.com/tr/ Millî Folklor, 2004, YIl 16, SayI 61

     Urumlar, Türkiye’de çok az tanınan Türk gruplarından biridir.Günümüzde Ukrayna’nın Donetsk bölgesi başta olmak üzere Kazakistan’ın Kentav şehrinde ve Gürcistan’da yaşamaktadırlar.

     Urumların kökeni hakkında çok farklı görüşler bulunmaktadır. Bu görüşlerden biri de “Karadeniz’in kuzeyi sürekli olarak Türklerin meskun olduğu bir coğrafyadır. Bu bölgeye İskitler, Hunlar, Sabirler, Hazarlar, Kumanlar, Kıpçaklar, Peçenekler, Tatarlar birbiri peşi sıra yerleşmişler ve birbirleriyle karışmışlardır. Urumlar da Kırım’da yerleşen ve Hristiyanlığı kabul eden Türk asıllı bir gruptur.” şeklindedir.

       Urumların kökeni hakkında iddia ettiğimiz her iki yaklaşım da Urumları, Oğuzlara dayandırmaktadır.

    Toplam nüfusları yüz binin üzerindedir. Urumlar, Ruslar tarafından Greko-Tatar olarak adlandırılmıştır. Bu adlandırmadan dolayı Türk dili lehçe grupları arasında Kıpçak grubuna dahil olduğu düşüncesi hakimdir. Ancak Türk Dili sınıflandırmalarında Urum Türkçesine bugüne kadar yer verilmemiştir.

     Bu çalışmada Urum Türkçesinin ses özellikleri incelenmiştir. Dil sınıflandırmalarında, dillerin ses özellikleri sınıflandırmanın dayandığı temel noktalardandır. Urum Türkçesinin ses özellikleri incelendiğinde Oğuz grubu Türk lehçeleri ile alakası görülmüştür.

     Çalışmanın neticesinde Urum Türkçesinin Türk Dili sınıflandırmasındaki yeri tespit edilmiştir. Bu çalışmada, Urum Türkçesinin Güney batı (Oğuz) grubuna dahil Türkçelerden biri olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Yrd.Doç.Dr.Osman UYANIK 
TÜRKİYAT ARAŞTIRMALARI DERGİSİ