Türk Devletleri Neden Yıkılır ?

        Köl-Tigin ve Bilge Kağan Yazıtları’nda, devletin kuruluşu, düşmanların zararsız  hale getirilişi, güçlü kağanlar ve yüksek seviyedeki yöneticiler elinde sınırlarının genişletilmesi ve güçlenmesi hikâye edildikten sonra, gittikçe yeteneksiz, bilgisiz, güçsüz kağanların ve devlet adamlarının başa geçmesi yüzünden, daha aradan bir asır bile geçmeden bu güçlü devletin nasıl parçalanıp Çin boyunduruğuna düştüğü anlatılıyor. Batma sebepleri arasında kağanların ve devlet yönetimini elinde bulunduran yüksek dereceli memurların kötü kişiler olmaları bir yana, Beyler ile halk arasındaki ilişkilerde, adaletin elden bırakılmış olması, bunlardan yararlanan Çin İmparatorluğunun devletin içişlerine karışması, uyguladığı hile, nifak ve bölücülük siyaseti ile, yöneticilerle halkı birbirine düşürmesi gibi daha başka sebepler de sıralanmıştır. Türk devletinin içyapısını perişan eden bu faktörler, yavaş yavaş Türk beylerine, kendi Türk adlarını attırıp Çin ad ve unvanlarım kullandıracak kadar millî bilinci köreltmiş ve felce uğratmıştır. Böylece, devlet düzeni günden güne çığırından çıkmış ve sonuç olarak Türk milleti bir gün kendini Çin boyunduruğu altında buluvermiştir. Devletin iç ve dış yapısında uğradığı çöküntülerle, dost görünüşlü düşman devletlerin müdahalelerinin bir millete nelere mal olduğunu göstermesi bakımından Osmanlı Devleti’nin son asırları ile bir benzerlik göstermiş ve Bilge kağan bunu yazıtlara yansıtmıştır.


http://turkoloji.cu.edu.tr/ATATURK/arastirmalar/1987_11_Korkmaz.pdf